E-papierosy jako alternatywa dla klasycznego palenia – czy aby na pewno?

Palenie tytoniu stanowi poważne zagrożenie zdrowia publicznego zarówno dla palaczy, jak i niepalących. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że palenie powoduje wiele chorób u ludzi, a niektóre dane wskazują, że jest odpowiedzialne za nawet 30% zgonów związanych z chorobami serca w Stanach Zjednoczonych. Palenie jest czynnikiem ryzyka dla sześciu z ośmiu głównych przyczyn śmierci na całym świecie, w tym choroby niedokrwiennej serca, choroby naczyń mózgowych, infekcji dolnych dróg oddechowych, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, gruźlicy i raka płuc. Z biegiem czasu drastycznie wzrasta popularność odkrytych stosunkowo niedawno e-papierosów, która z założenie miały być alternatywą dla klasycznego palenia.

Jak często sięgamy po e-papierosy?

Ludzie zazwyczaj używają e-papierosów przede wszystkim do rzucenia palenia, ponieważ postrzegają je jako zdrowszy wybór, który może zmniejszyć głód nikotyny oraz mniej szkodliwe dla osób niekorzystających z ich otoczenia. Według danych z 2012 roku wykazano, że około 20% polskiej młodzieży spróbowała kiedykolwiek e-papierosa. Wśród uczniów szkół średnich (15-19 lat) e-papierosa używało 23,5%, zaś wśród studentów (20-24 lata) – 19%. 

Co wchodzi w skład e-papierosa?

E-papierosy tworzą aerozol, zwany potocznie parą wodną, zbudowany z cząstek stałych. Para zwykle zawiera glikol propylenowy, glicerynę, nikotynę , substancje smakowe i ślady nitrozoamin , a także inne substancje toksyczne, czynniki rakotwórcze, metale ciężkie oraz metalowe nanocząstki.

Jak działają e-papierosy?

Papierosy elektroniczne to urządzenia elektroniczne przeznaczone do odparowywania związków chemicznych. Po pierwsze, prąd elektryczny jest aktywowany ręcznie lub automatycznie przez baterię. Następnie do elementu grzejnego dostarczany jest prąd. Na koniec ciecz zawarta w zbiorniku odparowuje i natychmiast skrapla się w drobną mgiełkę kropelek cieczy (aerozoli).

Czy e-papieros to alternatywa dla klasycznego palenia?

Zakres poziomów toksyn i szkodliwych rakotwórczych substancji był od 9-krotnie do 450-krotnie wyższy w dymie z konwencjonalnych papierosów niż w oparach z e-papierosów. Dane zazwyczaj pokazują, że para wytwarzana z e-papierosów zawiera potencjalnie szkodliwe związki, chociaż w ilościach znacznie niższych niż obserwowane w dymie z konwencjonalnych papierosów. Wydaje się, że znaczące różnice mogą występować w zależności od wybranego e-papierosa.

Badanie Czogala J. i wsp wykazało, ze tężenia nikotyny w powietrzu emitowane przez różne marki e-papierosów wahały się od 0,82 do 6,23 µg/m3 . Co ciekawe, średnie stężenie nikotyny wynikające z palenia papierosów tytoniowych było 10 razy wyższe niż z e-papierosów. Inne badanie 16 różnych e-papierosów wykazało, że całkowity poziom nikotyny w 15 zaciągnięciach oparów generowanych przez specjalny sprzęt do palenia wahał się od 0,5 do 15,4 mg. Typowy poziom z jednego wypalonego klasycznego papierosa wynosi od 1,54 do 2,60 mg.

E-papierosy dostarczają nikotynę poprzez tworzenie w aerozolu ultradrobnych cząsteczek. Drobne cząstki mogą być zmienne i chemicznie złożone, a specyficzne składniki odpowiedzialne za toksyczność i względne znaczenie wielkości cząstek i składu cząstek na ogół nie są znane. Łącznie szacuje się, że około 20% do 27% cząstek osadza się w układzie krążenia i narządach z aerozolu z e-papierosa, co jest porównywalne z 25% do 35% w przypadku konwencjonalnego dymu papierosowego. Niestety podobnie jak papierosy, cząsteczki e-papierosów są na tyle małe, że docierają w głąb płuc i przenikają do krążenia ogólnego. Badania pokazują, że aerozol do e-papierosów to nie tylko „para wodna”, jak często twierdzi się w reklamach tych produktów. Testy na e-papierosach wykazują znacznie niższy poziom większości substancji toksycznych, ale nie cząstek, niż konwencjonalne papierosy. Poziomy chemikaliów e-papierosów zazwyczaj różnią się w poszczególnych badaniach, co może wynikać m.in. z odmiennych projektów badań, użytego sprzętu czy technik palenia.

Dotychczasowe dowody z badań klinicznych nie wykazują, że e-papierosy są skuteczne w przypadku zaprzestania palenia. Metaanaliza badań naukowych wskazuje, że osoby, które sięgają po e-papierosy mają istotnie niższe szanse na rzucenie palenia. 

Kilka słów na temat nikotyny

Nikotyna, która jest głównym składnikiem większości produktów do palenia, jest uważana za silny alkaloid, który może być wchłaniany różnymi drogami: przez błonę śluzową jamy ustnej, płuca, skórę czy nawet jelita. Badania na klasycznych papierosach wykazały, że nikotyna zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, w tym ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca. Nikotyna silnie uzależnia i może spowalniać rozwój mózgu u nastolatków, co wpływa na nastrój, zdolności uczenia się i pamięć. E-papierosy mogą, oprócz wywoływania skurczu oskrzeli i kaszlu, powodować podrażnienie zarówno górnych, jak i dolnych dróg oddechowych. Składniki e-papierosów wywołują działanie kancerogenne. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że krótkotrwałe stosowanie e-papierosa ma szkodliwy wpływ na wiele systemów biologicznych, ale mechanizm, dzięki któremu te skutki występują, jest obecnie nieznany. Chociaż długoterminowe skutki nie zostały jeszcze zbadane, można przewidzieć, że e-papierosy prawdopodobnie spowodują więcej szkód, jeśli będą używane przez dłuższy czas – potrzebne są w tym zakresie dalsze badania.

Podsumowując:

Stosowanie e-papierosów, mimo że na ogół uznawane jako korzystna alternatywa dla klasycznego palenia, wydaje się również w negatywnym stopniu wpływać na zdrowie, lecz nie do końca wiadomo w jakim stopniu. Para, którą wywołują e-papierosy może być poważnie szkodliwa dla zdrowia, czego zazwyczaj nie są świadomi potencjalni konsumenci. Trend na używanie e-papierosów ciągle rośnie, szczególnie wśród młodzieży, co zdecydowanie nie jest dobrym prognostykiem. Aktualnie brakuje dowodów, aby rekomendować elektroniczną wersję papierosów zamiast klasycznej stąd warto unikać obu z nich.  

Bibliografia:

_{1) Grana, R., Benowitz, N., & Glantz, S. A. (2014). E-cigarettes: a scientific review. Circulation, 129(19), 1972–1986. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.114.007667}

_{2) Goniewicz, M. L., Knysak, J., Gawron, M., Kosmider, L., Sobczak, A., Kurek, J., Prokopowicz, A., Jablonska-Czapla, M., Rosik-Dulewska, C., Havel, C., Jacob, P., 3rd, & Benowitz, N. (2014). Levels of selected carcinogens and toxicants in vapour from electronic cigarettes. Tobacco control, 23(2), 133–139. https://doi.org/10.1136/tobaccocontrol-2012-050859}

_{3) Goniewicz ML, Zielinska-Danch W. Electronic cigarette use among teenagers and young adults in Poland. Pediatrics. 2012 Oct;130(4):e879-85. doi: 10.1542/peds.2011-3448. Epub 2012 Sep 17. PMID: 22987874.}

_{4) Overbeek DL, Kass AP, Chiel LE, Boyer EW, Casey AMH. A review of toxic effects of electronic cigarettes/vaping in adolescents and young adults. Crit Rev Toxicol. 2020 Jul;50(6):531-538. doi: 10.1080/10408444.2020.1794443. Epub 2020 Jul 27. PMID: 32715837.}

_{5) Korfei M. (2018). The underestimated danger of E-cigarettes – also in the absence of nicotine. Respiratory research, 19(1), 159. https://doi.org/10.1186/s12931-018-0870-4}

_{6) Drummond, M. B., & Upson, D. (2014). Electronic cigarettes. Potential harms and benefits. Annals of the American Thoracic Society, 11(2), 236–242. https://doi.org/10.1513/AnnalsATS.201311-391FR}

_{7) Oriakhi M. (2020). Vaping: An Emerging Health Hazard. Cureus, 12(3), e7421. https://doi.org/10.7759/cureus.7421}

_{8) Qasim, H., Karim, Z. A., Rivera, J. O., Khasawneh, F. T., & Alshbool, F. Z. (2017). Impact of Electronic Cigarettes on the Cardiovascular System. Journal of the American Heart Association, 6(9), e006353. https://doi.org/10.1161/JAHA.117.0063539) https://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_cigarette}