Aronia – czyli superfood wśród owoców

Ilość chorób cywilizacyjnych związanych z otyłością z biegiem kolejnych lat ciągle rośnie. Odpowiednio zbilansowana dieta może być jednym z kluczowych aspektów umożliwiających poprawę zdrowia. Chyba każda i każdy z nas wie, że zupełną podstawą racjonalnego żywienia jest prawidłowa podaż warzyw i owoców. Wśród nich możemy szczególnie wyróżnić dość popularną w Polsce – aronię czerwonowocową. 

Pochodzenie rośliny

Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Jest to krzew dorastający do 3 m wysokości, pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej. Surowcem spożywczym oraz farmaceutycznym są dojrzałe owoce i liście. Krzewy aronii, pochodzące z Ameryki Północnej, zostały do Europy sprowadzone w XVII w. Owoce aronii mogą dojrzewać już w połowie lipca, ale przede wszystkim w sierpniu. Dla optymalnego terminu zbioru, biorąc pod uwagę maksymalne osiągane poziomy masy jagód i zawartości antocyjanów, najodpowiedniejszym może być wybór pierwszych dni września. 

Aronia czerwonoowocowa nie ma szczególnych wymagań glebowych oraz posiada wysoką tolerancję na choroby i szkodniki, dzięki czemu nie wymaga używania pestycydów.

Nietuzinkowy skład owoców aronii

W owocach aronii zawarte są zarówno składniki o właściwościach antyoksydacyjnych, m.in.: polifenole (antocyjany, flawonole, fenolokwasy), garbniki, jak i witaminy (C, B2, B6, E, P, PP) oraz składniki mineralne (Mo, Mn, Cu, B, I, Co). Co ciekawe, aronia charakteryzuje się najwyższą zawartością antocyjanów i innych polifenoli wśród wszystkich surowców roślinnych (zawartość polifenoli, w zależności od odmiany; warunków uprawy oraz pory zbiorów, waha się od 2000 do nawet 8000 mg/100 gram suchej masy). To właśnie ponadprzeciętna ilość polifenoli sprawia, że spożycie aronii może nieść ze sobą szereg korzystnych właściwości prozdrowotnych.

Owoce aronii wykazują silne właściwości antyoksydacyjne, dzięki wysokiej zawartości wspomnianych już polifenoli, witaminy C, witaminy E czy karotenoidów. Związki polifenolowe chronią komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez reaktywne formy tlenu, wykazują działanie cytoprotekcyjne. Działanie antyoksydacyjne polifenoli wynika z ich właściwości redukcyjnych, wiązania wolnych rodników, hamowania oksydaz, zakańczania łańcuchowych reakcji rodnikowych i innych.

Działanie prozdrowotne

Owoce aronii wykazują także działanie przeciwzapalne. Przeciwzapalne właściwości antocyjanin aronii, polegają na zmniejszeniu aktywności cyklooksygenazy 2 (Cox-2), enzymu uczestniczącego w procesach zapalnych. Antocyjany mają zdolność do obniżania aktywności tkankowego czynnika nowotworów (TNF-α), którego zwiększenie obserwuje się w chorobach metabolicznych takich, jak: otyłość, insulinooporność, przedwcześnie rozwijająca się miażdżyca.

Antocyjany owoców aronii czarnoowocowej wywierają korzystne działanie na układ krążenia ze względu na zdolności uszczelniające naczynia krwionośne, ponadto zapewniają naczyniom włosowatym elastyczność oraz prawidłową przepuszczalność. Produkty bogate w polifenole mają udowodnione pozytywne działanie na układ krążenia oraz wpływają na funkcję płytek krwi.

U mężczyzn spożywających szklankę soku z aronii dziennie przez 6 tygodni znacząco zmniejszyła się zawartość cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL i triacylogliceroli we krwi, podczas gdy poziom cholesterolu HDL wzrósł.  Zaobserwowano również w grupie badanych zmniejszenie skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi.

Ciągle rośnie ilość występujących chorób nowotworowych, z którymi bardzo trudno skutecznie walczyć. Jeśli to możliwe, warto i wręcz należy chronić się przed ich rozwojem i zapobiegać występowaniu. Potencjał przeciwnowotworowy polifenoli owoców aronii nie opiera się tylko na działaniu poszczególnych substancji czynnych, ale także na działaniu synergicznym, które zwiększa aktywność antykancerogenną. Kwasy fenolowe obecne w owocach aronii czarnowowocowej: kwas kawowy, chlorogenowy odznaczają się zdolnością do blokowania kancerogenów powstających w trakcie przemian metabolicznych niektórych substancji rakotwórczych.

Dieta bogata w warzywa i owoce zawierające polifenole jest wiązana ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita grubego. Ekstrakty z owoców aronii wpływają na zmniejszenie częstości występowania guzów przełyku, hamują transformację komórek, indukują aktywność chemoprewencyjną.

Aronia jako owoc idealny w cukrzycy?

Wiele prac naukowych potwierdziło pozytywny wpływ ekstraktów z owoców aronii w zapobieganiu i przebiegu cukrzycy typu 2. Wykazano, że podawanie chorym na cukrzycę insulinoniezależną produktów z aronii powodowało obniżenie wysokiego poziomu glukozy we krwi, a także miało korzystny wpływ na poziom hemoglobiny glikowanej HbA1c, jak również cholesterolu i lipidów.

Aronie w kontekście lepszego wzroku

Wykazano, że antocyjany z aronii na drodze przyspieszania odnowy rodopsyny w pręcikach siatkówki oka poprawiały widzenie kolorów, widzenie zmierzchowe i rejestrację obrazów. Przeciwutleniające właściwości preparatów z aronii wywierały korzystny wpływ w przypadku rozwijającej się zaćmy, jak i degeneracji plamki żółtej. Dodatkowo, flawonoidy zawarte w owocach aronii tworząc interakcje z kolagenem poprawiły elastyczność ścian naczyń włosowatych w obrębie gałki ocznej.

Podsumowując:

Aronia czarnoowocowa to prawdziwy superfood wśród owoców, po który warto sięgać tak często jak to tylko możliwe. Owoce aronii są powszechnie używane do produkcji soków i syropów, herbatek, suszy, galaretek, dżemów, nalewek oraz wina. Jednak polecam używać całych świeżych owoców lub regularnie spożywać sok z owoców aronii o zawartości sto procent owoców aronii bez dodatków. Aronia to bogactwo polifenoli, które wykazują szereg pozytywnych i korzystnych działań prozdrowotnych.

Owoce aronii świetnie sprawdzą się jako prewencja nowotworów, u osób borykających się z chorobami układu krążenia czy u innych osób, które po prostu chcą dbać o własne zdrowie. Warto skonsultować się ze swoim lekarzem lub dietetykiem, aby upewnić się, że spożycie aronii nie przyniesie ze sobą negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Bibliografia:

_{1) Jurikova, T., Mlcek, J., Skrovankova, S., Sumczynski, D., Sochor, J., Hlavacova, I., Snopek, L., & Orsavova, J. (2017). Fruits of Black Chokeberry Aronia melanocarpa in the Prevention of Chronic Diseases. Molecules (Basel, Switzerland), 22(6), 944. https://doi.org/10.3390/molecules22060944}

_{2) Białek M., Hallmann E., Rutkowski J. Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) jako potencjalny składnik żywności funkcjonalnej. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2012, 6(85), 21-30}

_{3) Jeremicz Z., Korotkiewicz A. Luczkiewicz M. Aronia Plants: A review on traditional use, biological activities and perspectives for modern medicine. J. Med. Food. 2010, 13(2), 255-269}

_{4) Szopa A., Kubica P., Ekiert H., 2017). Ekologia, skład chemiczny, działanie prozdrowotne oraz badania biotechnologiczne aronii czarnoowocowej (Aronia melanocarpa (Michx.) Elliot), aronii czerwonej (Aronia arbutifolia (L.) Pers.) i aronii śliwolistnej (Aronia x prunifolia (Marsh.) Rehd.). Post. Fitoter., 18(2): 145-157.}

_{5) Sikora J., Markowicz M., Mikiciuk-Olasik E.: Rola i właściwości lecznicze aronii czarnoowocowej w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Bromat. Chem. Toksykol., 2009, XLII, 10-17.}

_{6) Khurana, S., Venkataraman, K., Hollingsworth, A., Piche, M., & Tai, T. C. (2013). Polyphenols: benefits to the cardiovascular system in health and in aging. Nutrients, 5(10), 3779–3827. https://doi.org/10.3390/nu5103779}

_{7) Mężyńska M., Brzóska M., Związki polifenolowe w leczeniu i profilaktyce wybranych chorób cywilizacyjnych – dowody z badań epidemiologicznych, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 3/2016.}

_{8) Scalbert A, Williamson G. Dietary intake and bioavailability of polyphenols. J Nutr. 2000 Aug;130(8S Suppl):2073S-85S. doi: 10.1093/jn/130.8.2073S. PMID: 10917926.}

_{9) Pérez-Jiménez J, Neveu V, Vos F, Scalbert A. Identification of the 100 richest dietary sources of polyphenols: an application of the Phenol-Explorer database. Eur J Clin Nutr. 2010 Nov;64 Suppl 3:S112-20. doi: 10.1038/ejcn.2010.221. PMID: 21045839.}