Napoje energetyczne: działanie, skład i ich wpływ na zdrowie

Odkryj, co musisz wiedzieć o napojach energetycznych: ich działanie, wpływ na organizm oraz ryzyko uzależnienia. Jak spożywanie energetyków wpływa na koncentrację?

Trend na spożywanie napojów energetycznych ciągle wrasta, szczególnie wśród młodzieży. Dla przykładu, w Stanach Zjednoczonych jeden z najpopularniejszych energetyków, Red Bull, miał 65% udział w wartym 650 milionów dolarów rynku napojów energetycznych w 2005 roku, a jego sprzedaż rośnie w tempie około 35% rocznie. To właśnie ten napój zapoczątkował sprzedaż energetyków także w Polsce. Napoje energetyczne stały się popularne w naszym kraju w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, co zapoczątkowane było pojawieniem się na rynku europejskim w 1987 roku napoju o nazwie Red Bull. Roczna konsumpcja napojów energetycznych w 2013 roku przekroczyło 5,8 miliarda litrów w około 160 krajach. Tendencja sięgania po napoje pobudzające jest najczęstsza wśród osób w wieku od 11 do 35 lat, a od 24% do 57% osób z tej grupy wiekowej przyznało, że pili napoje energetyczne przynajmniej raz w ciągu ostatnich kilku miesięcy.  Jak to jest z tymi energetykami? Zdrowe czy niezdrowe? Można pić czy jednak to „sama chemia”? Wszystko zależy od tego jaki energetyk wybierzesz, kiedy go wypijesz i w jakiej ilości.

Konsumenci spożywają napoje energetyczne głównie dlatego, że wpływają one na ich organizm zwiększając lub utrzymując wysoką aktywność psychoruchową, a także poprawiają koncentrację i zwalczają uczucie senności.

Jakie napoje energetyczne wybrać?

Skład większości z nich jest bardzo podobny. Głównym i najważniejszym składnikiem każdego energetyka jest kofeina, która docelowo ma wywoływać działanie pobudzające. Inne powszechnie stosowane składniki to tauryna, metyloksantyny, witaminy z grupy B, żeń-szeń, guarana, yerba mate, acai, maltodekstryna, inozytol, karnityna, kreatyna, glukuronolakton i miłorząb dwuklapowy. To na co szczególnie warto zwrócić uwagę to czym są słodzone. W zdecydowanej większości przypadków warto wybrać te napoje energetyzujące, które zawierają sztuczne substancje słodzące zamiast cukru. W łatwy sposób oszczędzimy w ten sposób ilość dostarczonych kalorii, które można przeznaczyć na zjedzenie czegoś wartościowego. Jednak puszka (500 ml) to nawet do 245 kcal i 568g cukru! Taka dawka sacharozy przy diecie o wartości energetycznej 2000 kcal, przekracza zalecane dopuszczalne spożycie cukrów dodanych.

Wpływ na zdrowie

W jednym badań picie jednego energetyka (500 ml) przez 7 dni spowodowało wzrost ciśnienia skurczowego w 7 dniu o 9,6%, a rozkurczowe o 7,8%. Regularne  spożywanie napojów energetycznych może mieć wpływ na pojawienie się niekorzystnych zmian w wartościach ciśnienia tętniczego i powodować zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Takie działanie wynika nie tylko z często obwinianych substancji jak cukier i kofeina, lecz także innych składników znajdujących się w napojach energetycznych, jak guarana czy żeń-szeń.

W jednej z prac przeprowadzono opis przypadku mężczyzny, który spożywał energetyk bez cukru w ilości 3 sztuk na dobę przez cały rok i w wyniku tego doznał zapalenia wątroby. Co ciekawe, potencjalnie szkodliwym składnikiem mogła być niacyna (witamina B3), która spożywana w zbyt dużych ilościach może powodować negatywne skutki zdrowotne. Dodatkowo, mężczyzna regularnie spożywa napoje alkoholowe, co mogło przełożyć się na zwiększoną podatność wątroby na uszkodzenia.

Kiedy warto unikać picia energetyków? 

W godzinach popołudniowych, a szczególnie w porze wieczornej. Energetyki posiadają wysoką zawartość kofeiny, która na większość z nas działa pobudzająco i wpływa negatywnie na jakość snu więc warto ograniczyć jej spożycie na 6-10 godzin przed zaśnięciem. Kofeina w nadmiarze może powodować szereg negatywnych skutków ubocznych, w tym poczucie lęku, bóle głowy czy niepokój. Jeden napój energetyczny może zawierać 32 mg kofeiny na 100 ml, co dla półlitrowej puszki daje wartość 160mg kofeiny. Jeśli dołożymy do tego kilka filiżanek kawy w ciągu dnia, może uzbierać się spora dawka kofeiny, negatywnie wpływająca na zdrowie czy samopoczucie. Niestety, w porównaniu do kawy, która wykazuje szereg korzyści zdrowotnych, energetyki działają neutralnie lub w pewnych przypadkach negatywnie dla zdrowia. Dodatkowo, warto ograniczać picie energetyków w młodym wieku, w przypadku kobiet w ciąży lub karmiących piersią i u osób wrażliwych na spożycie kofeiny.

Podsumowanie:

Czy można pić energetyki? Tak, można, jednak jak zwykle kluczem jest ilość. Starajmy się unikać nadmiernego spożywania napojów energetycznych. Picie 3 energetyków z cukrem codziennie nie będzie dobrym pomysłem, ale okazjonalne włączenie napoju energetycznego bez cukru w odpowiednich godzinach, kontrolując przy tym dobowe spożycie kofeiny, nie powinno stanowić większego problemu. W przypadku konsumpcji napojów energetycznych, szczególną uwagę zasługują kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci i młodzież. W tych przypadkach należy mocno ograniczyć lub nawet wyeliminować z diety napoje energetyczne ze względu na szczególne ryzyko zdrowotne. 

_{Bibliografia:}

_{1) Higgins, J. P., Tuttle, T. D., & Higgins, C. L. (2010). Energy beverages: content and safety. Mayo Clinic proceedings, 85(11), 1033–1041. https://doi.org/10.4065/mcp.2010.0381}

_{2) Alsunni A. A. (2015). Energy Drink Consumption: Beneficial and Adverse Health Effects. International journal of health sciences, 9(4), 468–474.}

_{3) Al-Shaar, L., Vercammen, K., Lu, C., Richardson, S., Tamez, M., & Mattei, J. (2017). Health Effects and Public Health Concerns of Energy Drink Consumption in the United States: A Mini-Review. Frontiers in public health, 5, 225. https://doi.org/10.3389/fpubh.2017.00225}

_{4) Nowak, D., Gośliński, M., & Nowatkowska, K. (2018). The Effect of Acute Consumption of Energy Drinks on Blood Pressure, Heart Rate and Blood Glucose in the Group of Young Adults. International journal of environmental research and public health, 15(3), 544. https://doi.org/10.3390/ijerph15030544}

_{5) Huang, B., Kunkel, D., & Kabany, M. E. (2014). Acute Liver Failure Following One Year of Daily Consumption of a Sugar-Free Energy Drink. ACG case reports journal, 1(4), 214–216. https://doi.org/10.14309/crj.2014.57}

_{6) Heckman MA, Weil J, Gonzalez de Mejia E. Caffeine (1, 3, 7-trimethylxanthine) in foods: a comprehensive review on consumption, functionality, safety, and regulatory matters. J Food Sci. 2010 Apr;75(3):R77-87. doi: 10.1111/j.1750-3841.2010.01561.x. PMID: 20492310.}

_{7) Ibrahim, N. K., & Iftikhar, R. (2014). Energy drinks: Getting wings but at what health cost?. Pakistan journal of medical sciences, 30(6), 1415–1419. https://doi.org/10.12669/pjms.306.5396}

_{8) Ishak, W. W., Ugochukwu, C., Bagot, K., Khalili, D., & Zaky, C. (2012). Energy drinks: psychological effects and impact on well-being and quality of life-a literature review. Innovations in clinical neuroscience, 9(1), 25–34.}

_{9) Ali F, Rehman H, Babayan Z, Stapleton D, Joshi DD. Energy drinks and their adverse health effects: A systematic review of the current evidence. Postgrad Med. 2015 Apr;127(3):308-22. doi: 10.1080/00325481.2015.1001712. Epub 2015 Jan 6. PMID: 25560302.}

_{10) K. Pawlas , P. Hołojda, K. Brust: Ocena spożycia napojów energetycznych oraz ich wpływu na zdrowie człowieka na podstawie badania wśród studentów wrocławskich uczelni, Medycyna Środowiskowa – environmental medicine 2017, Vol. 20, no. 2, 39-45.}

_{11) Poole, R., Kennedy, O. J., Roderick, P., Fallowfield, J. A., Hayes, P. C., & Parkes, J. (2017). Coffee consumption and health: umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ (Clinical research ed.), 359, j5024. https://doi.org/10.1136/bmj.j5024}